Het boek is geschreven door de Belgische schrijfster Diane De Keyzer. Ze stelde zich de vraag 'Wie waren die zo verguisde engeltjesmaaksters en wie klopte wanhopig bij hen aan omdat ze af wilden van hun 'pakje'? Ze ging op onderzoek uit en kreeg inzage in de gerechtelijke dossiers van twintig abortusprocessen uit de periode 1895-1915.Deze schat van wonderlijke verhalen geeft een bijzondere inkijk in de levensomstandigheden van de betrokkenen: de ongewenst zwangere vrouw, de medeplichtige, de verwekker, de verklikker, de engeltjesmaakster zelf.
Vooral volksvrouwen liepen tegen de lamp, burgerdames konden immers terecht bij een bevriende arts die een propere curettage als een risicoloze vriendendienst beschouwde. In De engeltjesmaaksters krijgen de verhalen van honderd jaar geleden een actueel karakter omdat ook getuigen van nu aan het woord komen. Zij spreken over de decennia van net voor de abortuswet van 1990, over hun tocht naar Nederland en over de laatste engeltjesmaaksters, zoals Madame Salle van de Glazen Trap.
Ik vind vrouwen die opkomen voor hun eigen rechten en ingaan tegen bepaalde normen binnen de maatschappij fascinerend. Veel vrouwen zowel vroeger als nu vechten voor hun eigen levensstijl en kunnen daardoor veel obstakels op hun pad krijgen. Vrouwen hebben het zeker niet gemakkelijk gehad. Een aantal voorbeelden waar vrouwen jarenlang voor hebben moeten vechten zijn stemrecht, vrouwenloon, onderwijs en ga zo maar verder. Een onderwerp als abortus kent ongetwijfeld een moeizame geschiedenis en daar wil ik graag meer over weten. Ik ben benieuwd naar de vele vrouwen die in een moeilijke tijdsgeest 'opgezadeld' waren met ongewenste/ongeplande/onmogelijke zwangerschappen. Een tijdsgeest waarin abortus not done was en toch besluiten om een einde aan de zwangerschap te maken.
Voor zover ik weet, is er niemand in mijn directe omgeving die een abortus heeft gehad. Toch zou ik graag meer willen weten over de emotionele aspecten van deze zware ingreep. Ik wil liever niet mijn mening uiten over abortus op het internet om mogelijke verhitte discussies te voorkomen. Het enige dat ik wel laat doorschemeren is dat ik persoonlijk vind dat er een verschil is van ongewenst zwanger geraken van een partner OF in een verschrikkelijk geval zwanger worden van een verkrachting. Het doet er nu ook niet toe. Ik ga een kijkje nemen in het begin van de jaren 1900..
Het boek 'De engeltjesmaaksters' maakt dit perfect mogelijk omdat er onder andere een heleboel getuigenissen instaan.
Vooraleer ik ga lezen, ga ik surfen op het internet over de hedendaagse wetgeving over abortus. Bovendien stel ik me ook de vraag hoe een abortus verloopt tegenwoordig. Tenslotte ga ik kijken hoe abortus in het nieuws komt.
Sinds wanneer is het uitvoeren van abortus legaal?
Sinds de wet van 3 april 1990 is abortus in België toegelaten, zij het onder bepaalde voorwaarden. Volgens de wet kan een vrouw die zich omwille van haar zwangerschap in een noodsituatie bevindt, een abortus laten uitvoeren. De wet geeft geen verdere omschrijving van het begrip noodsituatie, maar stelt duidelijk dat de beslissing bij de vrouw ligt. Zij alleen oordeelt over haar noodsituatie.
Elke vrouw, ook de minderjarige vrouw, heeft recht op een abortus. Zij kan een arts raadplegen met het verzoek haar hierbij te helpen. De minderjarige heeft hiervoor geen toestemming nodig van haar ouders. In het recht gaat men ervan uit dat jongeren vanaf 14 à 15 jaar hierover autonoom beslissingen kunnen nemen.
Een arts kan om gewetensredenen weigeren om een vrouw verder te helpen, maar is verplicht haar dat tijdens het eerste gesprek mee te delen. De arts hoeft de vrouw evenwel niet door te verwijzen. Een vrouw heeft er dus alle belang bij om de arts vooraf te vragen of die bereid is haar te helpen. Als de arts weigert, is het raadzaam zo snel mogelijk contact op te nemen met een andere arts of rechtstreeks met één van de abortuscentra.
Wanneer
Een zuigcurettage moet gebeuren binnen de 12 weken na de bevruchting (of binnen de 14 weken, als men begint te tellen vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie).
De abortuspil moet genomen worden ten laatste op dag 63 vanaf de eerste dag van de laatste maandstonden).
De abortuspil moet genomen worden ten laatste op dag 63 vanaf de eerste dag van de laatste maandstonden).
Wachttijd
Voor de ingreep kan plaatsvinden is er een - door de wet verplicht - gesprek. Minstens 6 dagen later kan de abortus uitgevoerd worden. Men kan dus nooit van bij de eerste afspraak een ingreep laten uitvoeren.
(Deze informatie komt van de website van de Vrije Universiteit Brussel.)
Hoe verloopt een abortus?
In België kan men op twee verschillende manieren de zwangerschap verbreken. De eerste mogelijkheid is de abortuspil. Tot en met de zevende week van de zwangerschap, kan de zwangerschap afgebroken worden door deze pil in te nemen. De term is nogal misleiden want het gaat niet om één maar om meerdere pillen die de vrouw met een tussentijd van 2 dagen moet innemen. Dat gebeurt onder strikte medische controle in een abortuscentrum of in bepaalde ziekenhuizen.
Een tweede mogelijkheid is de zuigcurettage. Wanneer de zwangerschap gevorderd is, wordt deze methode toegepast. Dat is een medische ingreep waarbij de baarmoeder wordt leeggezogen. De ingreep duurt ongeveer 15 minuten en wordt meestal onder plaatselijke verdoving uitgevoerd.
Klinkt allemaal best akelig, vind je niet?
Abortus in het nieuws
In dit artikel staat dat vrouwen in België tussen 20 en 35 jaar vaker zwangerschappen afbreken. Opvallend is ook dat het abortuscijfer elk jaar hoger wordt. Ik vraag me af waaraan dat ligt? We hebben toch voldoende anticonceptiemiddelen op de markt?! Een abortus moet goed overwogen worden voordat men naar de kliniek stapt. Persoonlijk denk ik dat men te laks is tijdens seksuele contacten en dat men de gevolgen vergeet. Het is niet zo evident om 'eventjes' naar de kliniek te stappen om de zwangerschap af te breken. Er komt echt wel veel meer bij kijken. Ik vind dat dit onderwerp op scholen veel meer aan bod moet komen. De drempel is nog steeds te hoog om dit onderwerp bespreekbaar te maken met als gevolg dat jonge tieners niet op de hoogte zijn van de gevolgen. Dit is een sterk onderwerp voor tijdens de lessen PAV. Wanneer ik de kans krijg, zou ik graag een les hierrond opbouwen.
Zoals reeds vermeld kiezen veel vrouwen in België voor een abortus. In dit korte filmpje zien we dat niet iedereen tevreden is met het toestaan van de abortus. Men wil aantonen dat er ook andere alternatieven zijn dan het afbreken van de zwangerschap. Deze mars toont aan dat het een gevoelig en actueel onderwerp is.
Dit nieuws komt niet uit eigen land maar ik was er behoorlijk van onder de indruk. Dit is een nieuwsfilmpje uit China. In China kent men een kinderwet, het is namelijk verboden om meer kinderen dan één kind te hebben. Deze vrouw moest haar zwangerschap van maar liefst 7 maanden stop zetten. Er is heel wat ophef rond geweest in China. Zeer zeer triest...
Ik rond mijn nieuws af met de vraag 'is de abortus pijnloos voor de foetus?' Dit artikel uit de Knack beweert dat het pijnloos is voor de foetus tot 24 weken. Wanneer de foetus in de baarmoeder zit, kan het geen pijn voelen. De zenuwuiteinden van de foetus zijn niet voldoende ontwikkeld om pijn te kunnen voelen. Een tweede bevinding is dat de foetus zelfs na 24 weken van nature verdoofd en bewusteloos is in de baarmoeder. Dat betekent dat zelfs een late abortus, die in uitzonderlijke gevallen wordt toegestaan, niet met lijden gepaard gaat. In België is abortus niet strafbaar voor 12 weken. Voor campagnes die de abortustermijn willen verkorten is dit onderzoek niet gunstig.
Ik weet nu wel het een en ander dat in het nieuws is gekomen. Tenslotte stel ik me de vraag waar vrouwen heen moeten gaan in Limburg wanneer ze een abortus willen.
Abortus in Limburg
Wanneer je in Google abortuscentrum ingeeft, krijg je een heleboel adressen. Een abortus wordt zowel uitgevoerd in een ziekenhuis als in een abortuscentrum. Het heeft niet veel zin om allerlei adressen in deze blog te plaatsen. Het is duidelijk dat deze ingreep in vrijwel elk ziekenhuis in elke regio wordt uitgevoerd. Op de meeste plaatsen zijn er abortuscentra aanwezig zoals bijvoorbeeld in Nederlands Limburg in Maastricht en Heerlen en in Belgisch Limburg in Lommel, Hasselt, Heusden-Zolder, Bree, Beringen, enzovoort.
Het bezoek
Ik ben opzoek gegaan naar een abortuscentrum in de buurt. Zodoende kwam ik uit bij het Abortuscentrum van Hasselt te Gouverneur Roppesingel. Het lijkt me een goed idee om eens langs te gaan. Ik heb het centrum opgebeld en ik kreeg een bijzonder vriendelijke vrouw aan de telefoon. Ze had het erg druk vertelde ze. Gelukkig mocht ik toch langs gaan voor een gesprekje! Daarbij kreeg ik ook de toestemming om een aantal foto's te nemen.
Op woensdagmiddag 10 oktober was het zover! Na een lange fietstocht van maar liefst een uur had ik eindelijk het gebouw gevonden. Dit kleine bordje hing op het grote gebouw waar ik moest zijn. Op naar de tweede verdieping!
Voordat ik naar het abortuscentrum ging, had ik een aantal vragen voorbereid. We hebben deze vragen tijdens het gesprek overlopen.
1.
Bij welke leeftijdsgroep komen de meeste abortussen voor?
We maken elk jaar een statistiek. We zien dat vrouwen tussen de 20 en 35 jaar het vaakst abortus plegen. Vrouwen tussen de 20 en 24 jaar pleegden het vaakst abortus in 2011.. Het feit dat vrouwen tussen de 20 en 35 het vaakst abortus plegen is niet onlogisch. De eerste reden is dat vrouwen meest seksueel actief zijn tussen de 20 en 35 jaar. De tweede reden is dat vrouwen rond deze leeftijd het meest vruchtbaar zijn.
2.
Welke voorbehoedsmiddelen zorgen voor de meeste ongewenste zwangerschappen?
Dat zijn vooral de oudere methodes zoals coitus interruptus en het pessarium. Coitus interruptus wordt veel gebruikt bij mensen van andere culturen omdat zij vaak niet op de hoogte zijn van het gebruik van de anticonceptiemiddelen.
Het is ook zo dat de pil vaak vergeten wordt of niet naar behoren werkt omdat ze gecombineerd wordt met andere medicijnen. Wanneer een vrouw de pil neemt en plots diarree heeft, kan de werking van de pil afnemen. Zo zijn er nog tal van voorbeelden waardoor het wel eens mis kan gaan.
We zien hier vrouwen van alle lagen van de bevolking. Veel mensen denken dat we enkel jonge meisjes over de vloer krijgen maar dat is de grootste onzin. Het is een grote diversiteit van vrouwen. Het zijn niet enkel jonge studentes hoor. Er zijn ook vrouwen die reeds een groot gezin hebben en geen vierde of vijfde kind meer willen. De redenen van abortus zijn voor iedereen anders.
Dat zijn vooral de oudere methodes zoals coitus interruptus en het pessarium. Coitus interruptus wordt veel gebruikt bij mensen van andere culturen omdat zij vaak niet op de hoogte zijn van het gebruik van de anticonceptiemiddelen.
Het is ook zo dat de pil vaak vergeten wordt of niet naar behoren werkt omdat ze gecombineerd wordt met andere medicijnen. Wanneer een vrouw de pil neemt en plots diarree heeft, kan de werking van de pil afnemen. Zo zijn er nog tal van voorbeelden waardoor het wel eens mis kan gaan.
We zien hier vrouwen van alle lagen van de bevolking. Veel mensen denken dat we enkel jonge meisjes over de vloer krijgen maar dat is de grootste onzin. Het is een grote diversiteit van vrouwen. Het zijn niet enkel jonge studentes hoor. Er zijn ook vrouwen die reeds een groot gezin hebben en geen vierde of vijfde kind meer willen. De redenen van abortus zijn voor iedereen anders.
3.
Krijgt u wel eens negatieve reacties vanwege uw beroep?
Hoe reageert u daar dan op?
Ja natuurlijk. Er zijn altijd wel mensen die negatief reageren. Ik leg dan meestal uit hoe het eraan toe gaat waardoor sommigen hun mening herzien. Anderen blijven mij uiteraard met de vinger wijzen. Ik reageer heel rustig en ik trek me dat niet zo aan. Het zijn vooral spirituele mensen die het niet eens zijn met deze job.
Er staat ook regelmatig een vrouw voor de deur. Ze houdt mensen tegen die naar binnen komen. Dat vind ik persoonlijk erg vervelend want ze maakt de vrouwen overstuur. Het is al een emotionele gebeurtenis en daardoor maakt ze het enkel erger. Het is niet de bedoeling dat vrouwen getraumiseerd worden hé.
Wat is uw taak binnen in het Bourgonecentrum?
Ik ben zelf geen arts maar ik werk voor de organisatie. Ik zorg voor de communicatie met de andere centra doorheen België. In België zijn er meerdere Bourgognecentra, namelijk in Antwerpen, Oostende, Gent en Brussel.
Ik vang bijvoorbeeld ook studentes op zoals jij '(lacht)'. Zo is de schrijfster van het boek dat je aan het lezen bent ook hier in het Bourgognecentrum geweest. Ze heeft ook foto's genomen en we hebben natuurlijk lang gesproken over de werking binnen het centrum.
Ja natuurlijk. Er zijn altijd wel mensen die negatief reageren. Ik leg dan meestal uit hoe het eraan toe gaat waardoor sommigen hun mening herzien. Anderen blijven mij uiteraard met de vinger wijzen. Ik reageer heel rustig en ik trek me dat niet zo aan. Het zijn vooral spirituele mensen die het niet eens zijn met deze job.
Er staat ook regelmatig een vrouw voor de deur. Ze houdt mensen tegen die naar binnen komen. Dat vind ik persoonlijk erg vervelend want ze maakt de vrouwen overstuur. Het is al een emotionele gebeurtenis en daardoor maakt ze het enkel erger. Het is niet de bedoeling dat vrouwen getraumiseerd worden hé.
Wat is uw taak binnen in het Bourgonecentrum?
Ik ben zelf geen arts maar ik werk voor de organisatie. Ik zorg voor de communicatie met de andere centra doorheen België. In België zijn er meerdere Bourgognecentra, namelijk in Antwerpen, Oostende, Gent en Brussel.
Ik vang bijvoorbeeld ook studentes op zoals jij '(lacht)'. Zo is de schrijfster van het boek dat je aan het lezen bent ook hier in het Bourgognecentrum geweest. Ze heeft ook foto's genomen en we hebben natuurlijk lang gesproken over de werking binnen het centrum.
4.
Zijn er gesprekken vóór de abortieve handeling?
Ja, er gaat verplicht een gesprek vooraf. Het is ook zo dat men na dat gesprek zes dagen moet wachten tot de tweede afspraak. Pas op de tweede afspraak wordt de ingreep uitgevoerd. Dit is verplicht in België. Het kan zijn dat vrouwen zich nog bedenken en daarom is dit gesprek belangrijk. Het is natuurlijk wel vervelend als de vrouw al in de elfde week zit, want dan komen er nog eens zes dagen bij. In dat geval is het nipt, maar meestal wordt de ingreep alsnog uitgevoerd.
Ja, er gaat verplicht een gesprek vooraf. Het is ook zo dat men na dat gesprek zes dagen moet wachten tot de tweede afspraak. Pas op de tweede afspraak wordt de ingreep uitgevoerd. Dit is verplicht in België. Het kan zijn dat vrouwen zich nog bedenken en daarom is dit gesprek belangrijk. Het is natuurlijk wel vervelend als de vrouw al in de elfde week zit, want dan komen er nog eens zes dagen bij. In dat geval is het nipt, maar meestal wordt de ingreep alsnog uitgevoerd.
5.
Moet een vrouw haar reden verdedigen?
Bwoah, niet echt verdedigen maar ze moet wel de reden vertellen waarom ze de zwangerschap niet wil doorzetten. Ik spreek niet van 'baby' omdat het nog geen baby is in de eerste twaalf weken.
Bwoah, niet echt verdedigen maar ze moet wel de reden vertellen waarom ze de zwangerschap niet wil doorzetten. Ik spreek niet van 'baby' omdat het nog geen baby is in de eerste twaalf weken.
Heeft een man ook inspraak over de abortus?
Neen, dat is de beslissing van de vrouw. Het is ook zo dat ouders niets te zeggen hebben, zelfs niet bij jongeren van minder dan 18 jaar. Het is zo geregeld dat de mutualiteit rechtstreeks het bedrag overmaakt naar het Bourgognecentrum. De bedoeling hiervan is dat de ouders het dan niet kunnen zien.
Wanneer jullie merken dat de vrouw eigenlijk geen abortus wil maar de man dit eist, wat doen jullie dan?
We spreken dan met de vrouw apart. Het is ook niet zo dat we dwingen dat ze een abortus moet uitvoeren. We willen dat ze de juiste keuze maakt en later geen spijt zal hebben.
6.
Kan het wel eens voorkomen dat u een abortus moet
weigeren? Zo ja, waarom?
Neen. Alleen wanneer de zwangerschap al voorbij de twaalf weken is kunnen wij een abortus weigeren, want dan mag het wettelijk niet meer. Ze zou dan wel naar Nederland kunnen gaan want daar is abortus mogelijk tot 22 weken.
Neen. Alleen wanneer de zwangerschap al voorbij de twaalf weken is kunnen wij een abortus weigeren, want dan mag het wettelijk niet meer. Ze zou dan wel naar Nederland kunnen gaan want daar is abortus mogelijk tot 22 weken.
7.
Krijgen vrouwen psychische ondersteuning voor/tijdens/na?
Ja, zoals reeds vermeld is er sowieso een gesprek vooraf. Wanneer er een controle is, vragen we wel nog aan de vrouw hoe het met haar gaat. Verder wordt er niets meer besproken.
Komt het wel eens voor dat vrouwen terugkomen om te praten omdat ze zich slecht voelen bij de situatie?Ja, zoals reeds vermeld is er sowieso een gesprek vooraf. Wanneer er een controle is, vragen we wel nog aan de vrouw hoe het met haar gaat. Verder wordt er niets meer besproken.
Heel af en toe, maar dat is echt zelden. Er is trouwens een organisatie in België die deze vrouwen opvangt. Deze organisatie heet FARA. Afgelopen jaar zijn er 7 vrouwen bij deze organisatie opgevangen. Dat is echt niet veel als je weet dat er 19 000 abortussen worden uitgevoerd op jaarbasis.
8.
Gaat er wel eens iets fout? Over welke risico’s spreken
we dan?
Neen, er is nog nooit iets fout gegaan. Je leest vaak op het internet dat borstkanker een mogelijk gevolg kan zijn. Dat is echt complete onzin. Een andere mythe is dat vrouwen dat vrouwen onvruchtbaar worden. Men spreekt ook wel eens over het postabortussyndroom. Dit bestaat ook echt niet volgens de wetenschap.
Na een lang gesprek van maar liefst 60 minuten kreeg ik een rondleiding in het gebouw. Eerst kijkt de arts via een echo hoeveel weken de vrouw reeds zwanger is. Hieronder zie je hoe die kamer eruit ziet. Dit is dezelfde stoel die een gynaecoloog gebruikt.
Na een lang gesprek van maar liefst 60 minuten kreeg ik een rondleiding in het gebouw. Eerst kijkt de arts via een echo hoeveel weken de vrouw reeds zwanger is. Hieronder zie je hoe die kamer eruit ziet. Dit is dezelfde stoel die een gynaecoloog gebruikt.
Er zijn twee methodes om de zwangerschap af te breken. De eerste methode wordt toegepast wanneer de vrouw nog niet lang zwanger is. Ze krijgt dan een aantal pillen toegediend. Daarvoor hoeft ze maar enkele uren in de kliniek te blijven. Op onderstaande foto zie je een kamer waarin de vrouw kan blijven en ontspannen totdat de behandeling afgerond is.
Wanneer de vrouw langer dan 49 dagen zwanger is, wordt er een zuigcurretage uitgevoerd. Op onderstaande foto zie je de ruimte waar de ingreep plaatsvindt.
Dit is een grote ruimte met nog een extra bijkamertje. In dit kamertje wordt nagekeken of de vrucht daadwerkelijk uit de baarmoeder verwijderd is. Ik vond deze ruimte akelig en ik kreeg het benauwd daarbinnen.
Als laatste heb ik nog een foto gemaakt van een modern medisch instrument dat gebruikt wordt voor de ingreep. Dit heb ik gedaan om het verschil te zien tussen de middelen van vroeger en nu. Het is in feite een plastic smal buisje dat in de baarmoeder via de vagina wordt gebracht. 
Toeval of niet, maar de vrouw waarover hij had verteld stond aan de buitendeur. Ze vroeg of ik in het Bourgognecentrum was geweest. Ik vond het interessant om haar beweegredenen te horen.
Ze vond het erger dan een verkrachting zei ze. 'Je neemt de leefkansen van een kind weg, of het nu over 1cm of 40cm gaat!' Ze waarschuwde vrouwen die naar binnenliepen met de woorden
'Denk 2 seconde na voordat je het laat wegnemen!'.
Ik had genoeg gehoord, wenste haar een prettige dag verder en fietste weg!
Mijn ervaring
Persoonlijk vond ik het een leerrijk bezoek. Ik wist echt niets over het reilen en zeilen van een abortus. Ik had wel op internet her en der wat gelezen maar daar onthoud je toch minder van. Zo ben ik iets meer te weten gekomen over de twee methodes van abortus. De medicatieve behandeling lijkt me minder ingrijpend dan een zuigcurettage. Het ziet er ook minder akelig uit. De vrouw krijgt een aantal pilletjes en moet vervolgens wachten tot er een bloeding komt. Deze bloeding betekent dat de baarmoeder de vrucht heeft afgestaan. De zuigcurretage daarentegen is veel aangrijpender. De stoel staat midden in de kamer gericht naar de deuropening. Dat lijkt me best ongemakkelijk voor de persoon in kwestie. De apparatuur zag er eng uit en ik kreeg een benauwd gevoel in die ruimte. Tenslotte denk ik wel dat vrouwen zich op hun gemak zullen voelen door de vriendelijke omgang van het personeel met de cliënten. Dat maakt het hele gebeuren iets toegankelijker lijkt me. Hoe dan ook vind ik persoonlijk dat het een emotionele ingreep is.
Bijkomend filmfragment
Terwijl ik aan het zoeken was naar bruikbaar materiaal vond ik dit filmpje.
Dit filmpje bevat SHOCKERENDE BEELDEN en is NIET GESCHIKT voor de gevoelige kijker.
In het filmpje is ook een abortus te zien. De vrouw is op dat moment 4 weken zwanger. De ingreep ziet er best akelig uit. Ik vond het een leerrijk filmpje maar gelukkig was ik niet aan het eten tijdens het kijken..
Persoonlijk vind ik dit filmpje bruikbaar voor de lessen PAV in de derde graad. Leerlingen uit de tweede graad zijn nog niet allemaal rijp genoeg voor dit onderwerp. Daar zou het zijn effect kunnen missen. Dit onderwerp is voer voor een discussie. Je kan leerlingen na een aantal lessen een mening laten vormen. Een stap verder is dan een debat tussen de leerlingen die pro zijn en de leerlingen die contra zijn.
De leerkracht legt op voorhand uit wat de leerlingen te zien krijgen, zodat ze zelf kunnen bepalen of ze zulke beelden aankunnen. Leerlingen die beslissen om niet mee te kijken, kan je een aangepaste vervangopdracht geven. Wie weet heeft er al een leerling een abortus uitgevoerd dan lijken me deze beelden te confronterend.
Het boek 'De Engeltjesmaaksters'
Dan is het nu tijd voor het boek! Het boek is opgedeeld in 9 hoofdstukken met een besluit en een aantal getuigenissen. Voor deze bespreking zoek ik de belangrijkste bevindingen die voldoen aan mijn informatiebehoefte.
Let's go!
Het boek speelt zich af in België. De tijdlijn weergeeft de periode waarover het boek gaat.
Ongewenst zwanger en wat dan?
In 1900 was het afbreken van een zwangerschap strafbaar. Het gebeurde achter gesloten deuren en zowel de geaborteerde vrouw als de aborteuse had er alle belang bij om te zwijgen. Men dacht dat aborteren meer voor kwam in de lage sociale klasse omdat deze volksvrouwen er meer over praatten. Het grote verschil ligt tussen de volksvrouwen en de dames van de stand. De volksvrouwen liepen grotere kans op verklikking. De sociale controle in de leefomgeving van de vrouwen uit de volksbuurten was nu eenmaal groter. Het zijn ook deze vrouwen die met het gerecht in aanraking kwamen voor vruchtafdrijving. We moeten dus niet misverstaan dat welke klasse vrouwen dan ook, bij een ongewenste zwangerschap gingen ze wel degelijk hulp zoeken bij een aborteuse.
Wanneer ik verder lees in het boek worden de beweegredenen voor het afbreken van de zwangerschappen duidelijk.
Een eerste voorbeeld in het boek is een weduwe die zwanger werd van haar buurman. Ze stond in een zwakke positie als alleenstaande vrouw, dus moest ze haar vrucht laten weghalen. Een tweede voorbeeld zijn de vele jonge meisjes die als 'meid' bij de burgerij, herberg of op een herenboerderij moesten werken. Ze lieten vaak een abortus uitvoeren. Er staat een verhaal in het boek over een meid die zwanger werd van haar meester. Hij sloeg haar totdat ze toestemde voor de geslachtsgemeenschap met als gevolg dat ze zwanger werd. Het was niet 'normaal' dat een meid zwanger was en het werd dan ook niet geaccepteerd door de maatschappij. Ze was immers niet gehuwd.
Daarnaast maakten de fabrieksarbeidsters ook een groot deel uit van de meest kwetsbare groep. Ze konden zich het opvoeden van een kind niet permitteren omdat ze nauwelijks hun eigen eten konden betalen. Daarbij kregen de vrouwen een bevallingsrust van vier weken zonder vervangingsloon. Geen enkele arbeidster kon zich dit permitteren. Wanneer deze vrouwen toch besloten te bevallen, gingen ze al vlug werken omdat er anders geen inkomen was.
Hoe kon het dat de maatschappij het niet aanvaardde dat ongehuwde moeders kinderen hadden?
Het antwoord daarop is de kerk. De kerk duwde ongehuwde moeders met hun illegale kinderen in de taboesfeer. Deze kinderen noemden ze voorkinderen. Ze behoorden wel degelijk tot de realiteit maar ze werden niet geaccepteerd door de maatschappij.
Wanneer vrouwen dan toch besloten om kinderen te houden, werden ze alleen door de moeder opgevoed. Het gevolg daarvan was dat de kinderen hun eigen leven moesten betalen en daardoor vaak het eerste levensjaar niet haalden. Kindersterfte was erg hoog in 1914.
Tijdens het interbellum kiezen meer en meer vrouwen voor abortus, maar waarom?
Daar waren vier oorzaken voor. De eerste oorzaak is de daling van het zedelijk peil bij de bevolking.
Vaak gaan moeilijke periodes doorheen de geschiedenis gepaard met ontucht en dat zorgde voor toename van vruchtafdrijving. Een tweede kenmerk was de verzwakking van de godsdienstzin. In tijden dat de hoop afneemt, is men sneller in staat tot moord. Een derde en uiterst belangrijke oorzaak waren de sociale noden. Men kon het gewoonweg niet meer aan om NOG een mondje eten te geven. Een vierde motief om abortus te overwegen was de geneeskundige vruchtafdrijving. Wanneer het leven van de moeder bedreigd werd, was men in staat om de vrucht weg te nemen. De katholieke kerk kon zich hier zeker niet in vinden aangezien de volgende zin letterlijk in de Bijbel staat:' Gij zult niet doden'. Er worden nog tal van voorbeelden gegeven in het boek maar ik denk dat deze vier kenmerken de belangrijkste zijn om de beweegredenen voor abortus in 1900 aan te tonen
Ik stel mij de vraag welke rol de vader in dit hele verhaal speelt.
De verwekker was vaak niet betrokken bij de volgende stap, namelijk de zoektocht naar een oplossing. Het kwam ook vaak voor dat de verwekker van niets wist.
Als conclusie kan ik dus wel stellen dat veel vrouwen er helemaal alleen voor stonden. Enkelen onder hen gingen op zoek naar engeltjesmaaksters.
Naar de engeltjesmaaksters
Ik heb reeds vermeld dat abortus illegaal was, maar hoe kwam men dan toch bij de aborteuse terecht en wie wilde deze job op zich nemen?
Men kon tot 1924 vrij adverteren in de kranten. Dit is een advertentie uit de krant Vooruit van 4 januari 1924.
Er moest wel voorzichtigheid aan de dag worden voorgelegd in verband met de formulering van deze advertenties. Het was een soort van codetaal. Best interessant om te lezen!
Het was wel zo dat de meeste reclame via mond tot mond werd overgebracht. De Engeltjesmaaksters waren meestal gekend in de buurt of in de stad.
Opvallend is dat de aborteuses zich in de buurt van de stations vestigden. De reden daarvoor was dat ze goed bereikbaar wilden zijn voor klanten die niet uit de stad kwamen.
De engeltjesmaaksters waren mensen die van dit werk niet hun beroep maakten, maar er hooguit af en toe iets van bijverdienden.De zwangere vrouwden betaalden ongeveer 17 frank. De bedragen schommelden tussen maximum 30 frank en minimum 5 frank.
Sommige mensen waren deskundiger en handiger in deze sfeer van onderlinge hulpverlening en gingen zich specialiseren in de engeltjesmakerij.
In het boek wordt er gesproken over vier types aborteuses/aborteurs.
Zo kende men de gelegenheidsaborteur, de buurtaborteur, de deskundigen(artsen en voedvrouwen) en de zwangere vrouw zelf.
Ik vraag me af hoe type één, twee en vier een abortus konden uitvoeren zonder de juiste abortieve middelen.
Het antwoord daarop is simpel 'ze deden maar wat'. Ik heb meerdere manieren ontdekt tijdens het lezen waardoor ik erg geschrokken was! Ik denk dat veel vrouwen van deze tijd niet beseffen hoeveel comfort we inmiddels hebben wat vrouwenzaken betreft.
Abortieve handelingen
De titel van het hoofdstuk over abortieve handelingen heet 'Zeepsop en priemen'. Dat geeft me al een klein vermoeden wat ik kan verwachten.
Zo ben ik te weten gekomen dat alles in de baarmoeder werd ingebracht om de zwangerschap te beëindigen. Het varieërde van breipriemen, haarpinnen, haakpennen van goud of celluloid tot baleinen van de paraplu, scharen, canules in been, glas en metaal. Daarbij spoot men allerlei vloeistoffen op, van infusies van tabak tot zeepoplossingen. Dit gebeurde meestal niet helemaal zuiver met alle gevolgen van dien.
Ik heb regelmatig gelezen dat vrouwen stierven na de ingreep. Dat verbaast me dan ook niets.
Ik kan opmaken uit de vele verhalen dat vrouwen soms zo wanhopig en vast besloten waren om de vrucht weg te spuiten dat ze niet terugschrokken voor de meest agressieve praktijken. Soms kwam er zelfs een fietspomp aan te pas. Hoe ver vrouwen soms wel gingen, blijkt uit het volgend citaat uit 1912.
Als bewijzen van de moed der vertwijfeling die sommige vrouwen kunnen tonen, noem ik de gevallen van een paar gravidae (zwangeren) die zichzelve met een hoedepen of iets dergelijks ter hoogte van de navel, in de buik staken en de pen doorvoerden tot in de vrucht, gevallen waarbij de abortus optrad en waarna de patiënte herstelde.
Zo staan er ook getuigenissen in het boek dat vrouwen gingen zitten op de zwangere vrouw. Vagina's werden volgestopt met bijtende stoffen als mostord, tabak en peper, soms de drie tesamen. Vrouwen stampten en sloegen heel hard op de buik totdat ze begon te bloeden. Sommige vrouwen gingen in heet water zitten of ze lieten zich van de trap vallen. Ik vind het echt akelig dat vrouwen die zelf probeerde de vrucht af te drijven in staat waren tot deze beangstigende praktijken.
Er waren ook tal van vrouwen die het niet zelf probeerden maar naar een aborteuse gingen.
Ik heb een getuigenis uitgekozen uit het boek en deze gaat als volgt:
Drie maanden geleden is Schele Phil mij komen vinden. Zij zegde mij dat er bij haar een meisje was dat haar gevraagd had of ik het bij haar zou willen afsteken. Ik heb eerst geweigerd, maar op 't aandringen van Phil van toch maar te proberen, heb ik er eindelijk in toegestemd. Ik heb dan een caoutchouc darm met een priemeke gaan kopen bij een drogist in de Diepestraat.
Op deze afbeelding zie je hoe een sonde en priem eruit zien!
De zwangere vrouw in kwestie is Régine D. Dit is haar verklaring:
Ik ging twee maanden en een half groot. 't Is op een dinsdag dat ik naar de stad ben gegaan en dat het gebeurde. Die vrouw- Schele Phil- zegde mij dat dit geen kwaad kon. Men gebruikt daartoe een darmke in caoutchoc dat men tot in de matrice [baarmoeder] steekt. Vervolgens steekt men een priemke door het darme, zover tot men voelt dat het pijn doet, dan komt er bloed af en alles is gedaan. Phille heeft mij de kamer getoond en zij heeft mij gezegd van er eerst binnen te gaan en vana an Anna te zeggen dat het piemeke onder het bed lag. Na die uitleggingen heeft ze de kleine zwarte vrouw doen roepen in een der kamers van Schele Phil heeft dat meisje juist met mij gehandeld, volgend de uitleggingen van Schele Phil.
De getuigennisen illustreren hoe het 'afsteken' van de vrucht in zijn werk ging. Een priem is in feite gewoon een breinaald. Hoeveel kunnen ze niet beschadigen?!
Pas op het einde van de 19e eeuw veranderde er veel wat instrumenten betreft. Een voorbeeld daarvan is de curettage. De curettage werd enkel door artens of medisch geschoolden gehanteerd.
In het Bourgognecentrum had ik een foto gemaakt van een modern curretage instrument. In vergelijking met deze instrumenten op onderstaande afbeelding is dat heel wat vrouwvriendelijker! Deze curretage instrumenten zijn van metaal gemaakt.
Het is onmogelijk dat deze ingrepen zonder gevolgen waren. Daarom stel ik me de vraag welke risico's aan dit vak verbonden waren.
De abortus zelf veroorzaakte bij veel vrouwen chronische klachten. Het kwam wel eens voor dat de baarmoeder en de darmen doorboord werden door de breipriem. Daardoor kon het gebeuren dat vrouwen definitief onvruchtbaar werden. Het kwam ook regelmatig voor dat vrouwen stierven door de ingreep. Sommige vrouwen verloren teveel bloed of hadden ernstige inwendige infecties met de dood als gevolg. Vrouwen riskeerden niet enkel hun leven maar ze overtreedden ook de wet. Het plegen van abortus was een zwaar misdrijf zowel van de aborteur als de zwangere vrouw in kwestie.
Ze hadden er beide alle baat bij om te zwijgen maar hoe kon het dan toch aan het daglicht komen?
Wanneer het fout ging met de vrouw door de ingreep treden klachten op. Dit werd opgemerkt door de buurtbewoners. Zodoende werd de vrouw een verdachte bij de politie. Het gebeurde ook vaak dat ze verklikt werden door derden. Dit werd schriftelijk of mondeling bij de politie aangegeven of men ging rechtstreek naar de procureur des Konings. De katholieke kerk speelde een grote rol in de maatschappij. De kerk bepaalde het dagelijkse leven en speelde een grote invloed uit op de 'gewone' mens. Wanneer men ging klikken, dacht men dat ze een goede daad hadden verricht. Het was ook vaak verraad omwille van slechte verhoudingen.
Wanneer de aborteuse verdacht werd probeerde ze zichzelf vrij te pleiten door erop te wijzen dat de slachtoffers hen er vrijwel toe gedwongen hadden de ingreep te verrichten. De zwangere vrouw probeerde meestal de ingreep te ontkennen. Toch is de wet de wet en volgens de wet was de aborteur strafbaar. De geaborteerde is dat ook, maar voor haar was er een minder zware strafmaat. De aborteuse ging de gevangenis in en moest een flinke geldsom betalen.
De abortus dat zo strict verboden was, is toch legaal geworden.
Wie heeft daarvoor gezorgd en wanneer was abortus legaal?
De lange weg naar een wet
In de jaren vijftig bindt de socialistische vrouwenbeweging als eerste de strijd aan tegen de illegale abortussen. Het waren immers vooral de arbeidersvrouwen die om financiële redenen de gevolgen van een illegale abortus moesten dragen.
In de jaren zestig zet het gevecht zich nog steeds voort. Ze streden voor informatie over anticonceptiemiddelen. Ze waren van mening dat anticonceptiemiddelen ervoor zorgden dat de gruwelijke abortuspraktijken voorkomen konden worden. In de jaren zeventig verspreiden Socialistisch Vooruitziende Vrouwen een perspericht waarin ze onomwonden voor vrije abortus pleiten. Later volgt er een nieuwe linkse vrouwenorganisatie namelijk de Dolle Mina.
In het boek wordt de lange weg naar de wet voor de legalisering uitgebreid beschreven. Ik concludeer dat vele organisaties hebben gestreden voor en tegen de abortuswet. In 1990 is de wet in België gelegaliseerd. België is daarmee het voorlaatste land van de Europese Unie dat Abortus onder voorwaarden uit het strafrecht haalt.
Ik heb reeds onderzocht hoe groot abortus de dag van vandaag is. Door het interview in het Bourgognecentrum ben ik veel te weten gekomen over de huidige siuatie wat abortus betreft.
Mijn besluit over het boek
Dit boek was absoluut leerrijk en enorm interessant. Het aangename aan dit boek vond ik de afwisseling van feiten met getuigenissen. Ik kon het me helemaal inbeelden en dat maakte het zo boeiend. De geschiedenis van abortus is niet niks. Het is een gevaarlijke weg geweest voor vrouwen. Ik vond het erg om te lezen dat veel vrouwen gestorven zijn door de ingreep. Door de weinige kennis van het vrouwelijk lichaam en medische instrumenten was de abortus een levensgevaarlijke ingreep. Men liep het risico het lichaam inwendig te ruïneren met ernstige gevolgen zoals bijvoorbeeld onvruchtbaarheid, darmklachten, maagpijnen, infecties enzovoort.Gelukkig zijn de tijden veranderd en is de medische kennis erop vooruitgegaan.
Vrouwen hoeven niet meer te lijden en zullen ook geen lichamelijke klachten eraan overhouden.
Mijn informatiebehoefte is 100% voltooid door het lezen van dit boek en het bezoek aan het Bourgognecentrum!
Bronnen:
www.abortuscentra-vlaanderen.be/metho.htmlhttp://www.jeugdenseksualiteit.be/m_jongeren/index.php?page=links_toon&catid=14&lid=21
www.dianedekeyzer.be/
http://www.youtube.com/watch?v=mmdeZ3HuS1A
Geen opmerkingen:
Een reactie posten